Thiên kiến xác nhận (Confirmation Bias) trong chứng khoán. Đặc điểm và cách vượt qua.

Jul 11, 2024

Thiên kiến xác nhận

Khái niệm

Thiên kiến xác nhận trong tiếng Anh là Confirmation Bias.
Thiên kiến xác nhận là một thuật ngữ từ lĩnh vực tâm lí học nhận thức mô tả cách mọi người ủng hộ một cách tự nhiên những thông tin xác nhận niềm tin trước đây của họ.
Các chuyên gia trong lĩnh vực tài chính hành vi xác định rằng nguyên tắc cơ bản cho thiên kiến xác nhận có thể áp dụng cho các nhà đầu tư.
Các nhà đầu tư sẽ tìm kiếm thông tin xác nhận ý kiến hiện có và bỏ qua thông tin trái ngược với ý kiến của mình. Do đó các nhà đầu tư có thể làm sai lệch các quyết định đầu tư dựa trên xu hướng nhận thức của chính họ.

Thiên kiến xác nhận có thể tạo ra vấn đề cho các nhà đầu tư.
Khi nghiên cứu một khoản đầu tư, người ta có thể vô tình tìm kiếm thông tin hỗ trợ cho niềm tin của mình về khoản đầu tư đó nhưng lại không thấy thông tin thể hiện các khía cạnh trái ngược.
Do đó, thiên kiến xác nhận có thể khiến các nhà đầu tư đưa ra quyết định sai lầm, từ quyết định lựa chọn danh mục hay thời điểm mua bán cổ phiếu.
Thiên kiến xác nhận ảnh hưởng đến nhận thức và việc ra quyết định trong tất cả các khía cạnh của cuộc sống. Từ đó có thể khiến các nhà đầu tư đưa ra những lựa chọn không tối ưu.
Hiện tượng này là nguồn gốc cho sự tự tin thái quá của nhà đầu tư. Điều này giải thích lí do tại sao giá tăng vẫn duy trì xu hướng tăng, và giá giảm vẫn duy trì xu hướng giảm bất kể điều gì đang xảy ra trên thị trường.

Ví dụ về Thiên kiến xác nhận

Giả sử một nhà đầu tư tin rằng thị trường đang trong uptrend và đang full cổ phiếu, khi họ lên mạng để đọc những tin tức mới nhất về tình hình vĩ mô, kinh tế, chính trị…. họ chỉ đọc những câu chuyện xác nhận kịch bản tốt và bỏ qua những thông tin về những rủi ro có thể xảy ra với thị trường. Vì vậy, thay vì quản lí rủi ro cho tài khoản, họ lại không kỉ luật tại điểm cắt lỗ. Vì vậy dẫn đến thua lỗ trong quá trình đầu tư
Ngược lại, nếu nhà đầu tư tin rằng thị trường đang chuẩn bị downtrend, hoặc đã bán hết cổ phiếu, đang trong tình trạng full cash. Thì họ sẽ chỉ quan tâm đến những tin tức, câu chuyện, dấu hiệu ủng hộ cho lập luận của mình. Dù cho đôi lúc những dữ kiện đó có phần khiên cưỡng. Vì thế, họ bỏ qua những dấu hiệu tạo đáy; dấu hiệu hội phục; dấu hiệu vào sóng mới của thị trường. Và thường khi họ bắt đầu có niềm tin vào thị trường thì đã qua điểm mua, dễ mua lại ở vùng đỉnh.
Thêm 1 biển hiện của Thiên kiến xác nhận là những người mắc phải sẽ rất ghét những người có ý kiến trái ngược với mình ( đây là biểu hiện của việc phòng thủ, không muốn thiên kiến của mình bị xâm phạm).

Cách để vượt qua thiên kiến xác nhận là:

- Xác định mục đích đầu tư :

Xác định rõ mục đích đầu tư để tìm kiếm lợi nhuận chứ không phải để hơn thua, để khẳng định bản thân, để củng cố suy đoán 1 chiều của bản thân mình.

- Tìm kiếm những lời khuyên trái ngược:

Khi một nhà đầu tư đã thu thập thông tin hỗ trợ ý kiến và niềm tin của mình về một khoản đầu tư cụ thể, họ nên tìm kiếm những ý tưởng trái ngược khác để tự nhìn nhận và thách thức quan điểm của mình rồi mới đưa ra quyết định.
Nhà đầu tư nên lập một danh sách các ưu và nhược điểm của khoản đầu tư và đánh giá lại nó với một tâm thế khách quan.

- Tránh các câu hỏi xác nhận:

Nhà đầu tư không nên đặt câu hỏi xác nhận để kết luận về một khoản đầu tư. Ví dụ, nhà đầu tư hỏi môi giới của họ hoặc những người xung quanh có nên mua cổ phiếu X hay không? Cách tiếp cận tốt hơn là yêu cầu nhà tư vấn cung cấp thêm thông tin về cổ phiếu, từ đó có thể kết hợp các thông tin để đưa ra kết luận khách quan hơn.

(Bài viết có tham khảo thông tin của Investopedia)

Xem thêm bài viết về Định kiến (Bias) trong kinh tế học hành vi. Các định kiến phổ biến trong đầu tư (Tại đây)

Đồng hành cùng em Ngọc SSI trong hành trình đầu tư: Tại đây
Tham gia cộng đồng: Tại đây